Den Haag – Het zijn misdrijven waarbij geen bloed vloeit en het gaat om relatief geringe geldbedragen. Prioriteit hebben de kleine oplichters via websites dan ook niet. Gedupeerden zullen niet snel naar de andere kant van het land afreizen voor een bedrag van 200 euro. ‘Ze voelen zich vaak heel dom en doen lang niet altijd aangifte.’
Medio 2008 kwam voor het eerst bij de politie in Hoek van Holland een aangifte wegens oplichting binnen tegen een inwoner van de kleine badplaats. Via Marktplaats.nl aangeboden en betaalde concertkaarten werden niet geleverd. De politie ontbood de Hoekenees. Tijdens een verhoor wees de man naar zijn inmiddels ex-vriendin. ‘De politie kon er op dat moment niet heel veel mee,’ blikt officier van justitie Maurice van Heemst terug,
‘maar hoopte dat deze aanhouding hem ertoe zou brengen dat hij zijn leven zou beteren. Maar dat was helaas niet zo.’
Van Heemst raakte eind 2008 in de zaak betrokken. De politie van Hoek van Holland klopte bij hem als districtsofficier aan. ‘Vrij snel was er weer een aangifte binnengekomen. En ook elders in het land werd aangifte tegen deze “verkoper” gedaan. Dit zorgde voor onrust bij de plaatselijke politieambtenaren. Ze vroegen mij letterlijk deze verdachte te stoppen.’
“Eigen schuld”
De politie en Van Heemst hadden het idee dat er waarschijnlijk veel meer gedupeerden waren dan degenen die op dat moment bekend waren. ‘Probleem was dat deze zaken vanwege de relatief geringe schade geen prioriteit hebben. Ook heerst toch wel vaak een “eigen schuld” gedachte ten aanzien van slachtoffers van Marktplaatsoplichtingen. Dit geldt voor alle politieregio’s waar één of enkele aangiften zijn opgenomen en daarom
blijven ze overal liggen. Ondertussen kan zo’n oplichter in het gehele land slachtoffers blijven maken. Ook deze man merkte dat hij dit kennelijk ongestraft kon blijven
doen.’
Van Heemst en de politie doken erin. ‘Ik wilde de zaak wel oppakken, maar dan alleen als we hem een goede douw zouden kunnen geven. Dat betekende dat ik het niet bij de paar aangiften uit deze regio wilde laten. Hij had namelijk een praktisch blanco strafblad, waardoor een flinke straf met ook nog een stok achter de deur om hem voortaan van dit gedrag te weerhouden, een tenlastelegging met meerdere feiten noodzakelijk maakte. Bovendien wilde ik de zaak aanbrengen bij de meervoudige kamer, dat is toch een afschrikwekkender forum.’
Niet alleen zou deze verdachte dan écht afgestraft kunnen worden, ook zouden er geen slachtoffers in de kou hoeven te blijven staan. ‘Ik heb dan ook tegen het team gezegd dat ik me realiseerde dat het mijn district capaciteit kost die dan benut zou worden om zaken uit andere regio’s op te lossen, maar dat ik toch zoveel mogelijk aangiften uit het gehele land wilde bundelen.’
Stan, Suusje, Sandra
Uiteindelijk kreeg het kleine politieteam de ruimte om de zaak grondig op te pakken. ‘Ze hebben de zaak landelijk uitgezet, alle korpsen in Nederland gevraagd of ze vergelijkbare aangiften hadden. Dat was in dit geval niet zo heel moeilijk. Verdachte gebruikte eigenlijk altijd dezelfde achternaam, zijn echte ook nog. Maar hij had altijd een andere voornaam: Swen, Sjoerd, Stan, maar ook Sophie, Suusje en Sandra.’ Van Heemst maakt een welgemeend compliment in de richting van het politieteam. ‘Ondanks de capaciteit die gevraagd werd, lag er uiteindelijk gewoon een heel mooi dossier. Van alle aangiften was de zaak uitgewerkt, compleet met de geplaatste advertenties, de bankafschriften die de betalingen aantoonden en de verhoren van de verdachte. En je merkt dat zo’n klein team vaak een persoonlijker aanpak heeft. Dit gold zelfs voor de manier waarop
de ouders van de verdachte bejegend werden. Die waren er kapot van, want zij hadden hem de computer gegeven die hij gebruikt had.’
Sandalen
De persoonlijke aandacht van het politieteam leidde overigens nog tot een vrijspraak in een van de zaken. Nooit geleverde maar wel betaalde gezondheidssandalen, waarvan de verdachte zei dat ze bij hem thuis stonden, werden met zijn toestemming door de politiemensen alsnog bij de aangever afgeleverd. ‘Daarmee was de oplichting teniet gedaan.’ Van Heemst kan er eigenlijk nog wel om lachen. Twintig aangiften werden verzameld. Het ging om nooit geleverde dvd’s, concertkaartjes van wereldsterren als Coldplay maar ook van K3, restaurantbonnen, een saunabon, en de al eerder genoemde sandalen.
De gedupeerden zaten door het hele land: van Middelburg tot Meppel, maar ook in de regio Rijnmond. De bedragen varieerden van 42 tot 200 euro. ‘Hij toonde de door hem aangeboden kaartjes in zijn advertenties op Marktplaats.nl, hoewel hij ze niet bezat. De bedragen waren ook reëel. Er ontstond e-mailcontact. Door dat alles hadden kopers het idee dat hij oprecht was en verdween het wantrouwen, dat er bij veel mensen toch wel is.’ En omdat de kopers dan tóch werden opgelicht, voelden ze zich heel dom, zo bleek uit de verklaringen. Vooral ook omdat de naam van deze verdachte bekend was op websites, waar men voor oplichtingen waarschuwt.
Sommige mensen die waren opgelicht kregen hun geld terug. ‘Dan werd hem de grond te heet onder de voeten. Die zaten dichterbij en wilden de verdachte persoonlijk opzoeken om hun geld of goederen te komen halen.’ Die mensen werden overigens betaald uit het geld dat inmiddels weer via nieuwe advertenties was binnengekomen. Van Heemst: ‘Maar voor een bedrag van 150 euro zal iemand uit bijvoorbeeld Drenthe toch niet gauw naar Hoek van Holland afreizen.’ Overigens is Van Heemst zeer te spreken over de medewerking van Marktplaats.nl. ‘We vorderden en kregen van hen zeer snel alle medewerking, alle advertenties, alle IP-adressen.’
Leeg en lui
De verdachte bleek zijn gemakkelijk verworven inkomsten volledig te hebben besteed aan een leeg en lui leventje. Kort gezegd bestond zijn dagbesteding uit het roken van joints, het ontvangen van prostituees en het vanachter zijn pc oplichten van mensen. Hij kwam z’n deur praktisch niet uit, behalve om naar de koffieshop te gaan. De rechter-commissaris schorste de voorlopige hechtenis, volgens Van Heemst vooral omdat de man volledig ingestort was en aan alle behandelingen wilde meewerken. Hij bekende nagenoeg alle zaken, al kon hij zich één oplichting niet meer herinneren. Maar hij herkende wel de advertentie en het gebruikte e-mailadres. Van Heemst: ‘Hij bekende wel, ook op zitting. Maar hij toonde eigenlijk geen enkel berouw. Dat vond ik heel vervelend voor de slachtoffers die in de zaal zaten.’
Uiteindelijk kwam Van Heemst tot een eis van een werkstraf van 240 uur en 6 maanden gevangenisstraf voorwaardelijk met een proeftijd van twee jaar met verplichte begeleiding door de reclassering. Het plan van aanpak van de reclassering behelsde ondermeer een behandeling bij een forensisch psychiatrische kliniek, aandacht voor dagbesteding, een budgetteringstraining en schuldsanering. De dertien slachtoffers die zich als benadeelde partij hadden gevoegd, moesten schadeloos gesteld worden.
Kinderen en K3
De veroordeling was geheel conform de eis, waarbij de rechtbank onder andere stelde dat de man op slinkse wijze voor veel teleurstellingen heeft gezorgd bij mensen die niet alleen hun geld kwijt waren, maar zich ook tevergeefs op een concert hadden verheugd. De rechtbank nam hem extra kwalijk dat hier ook kinderen bijzaten, die nu niet naar K3 konden, hoewel hun ouders dit hen hadden beloofd. Hij heeft het vertrouwen dat mensen stellen in het zakendoen via internet geschaad, aldus de rechtbank. ‘Dat signaal wilde ik afgeven’, aldus Van Heemst. ‘Dat ook Marktplaatsoplichters eens door het OM worden aangepakt en hun slachtoffers schadeloos worden gesteld.’ Dat de pers meteen aandacht aan deze zaak besteedde, geeft aan dat dit inderdaad nog niet vanzelfsprekend is. ‘Maar als je écht wat wilt, moet je het dus grondig aanpakken. En dat vraagt
het nodige van de beschikbare capaciteit. Daar moet je dan voor kiezen.’
Marktplaats.nl is “prikbord”
Uiteindelijk is Marktplaats.nl niet meer dan een advertentiesite: te vergelijken met een prikbord in de supermarkt, maar dan digitaal. De transacties tussen kopers en verkopers gaan buiten de site om. Toch doet Marktplaats. nl er alles aan om te voorkomen dat mensen via de site opgelicht worden. Er wordt veel aan voorlichting gedaan, en er worden veel tips gegeven om veilig te kunnen handelen.
Gebruikers van de site kunnen met een druk op de knop de site tippen dat er mogelijk iets aan de hand is met een advertentie. Die advertenties worden allemaal meteen bekeken. Dat kan alleen al door de volumes, 255.000 nieuwe advertenties per dag, niet met alle advertenties. Blijkt uit de tip dat er iets aangeboden wordt wat niet mag, dan wordt de advertentie meteen verwijderd.
Marktplaats.nl krijgt tussen de 10 en 15 meldingen per dag over een mogelijke oplichter. Relatief gezien niet veel, maar ‘elke melding is er één te veel’, aldus woordvoerder Chantal Malfeyt van Marktplaats.nl. Wanneer wordt gewaarschuwd voor een mogelijke oplichter, dan kan de advertentie niet zomaar verwijderd worden. Marktplaats kan namelijk niet controleren of er wel of niet betaald en geleverd is, want de betalingen gaan niet via de site. Wel wordt op elke melding actie ondernomen. Wanneer blijkt dat sprake is van een malafide adverteerder dan blokkeert het bedrijf e-mailaccounts en – waar mogelijk – IP-adressen. Sinds enige maanden biedt Marktplaats de mogelijkheid om via de veiliger methode PayPal te betalen.
Foto – Archief Persbureau Meter